Biesbosch.nu

Magazine november/december 2006

 

Terug naar inhoudsopgave

De Tielse kroniek (Een tijdsbeeld in schrift)           
    (Deel  3  De auteur)
Afbeelding www.koningartur.nl         
                       Henk van de Graaf


De kroniek
In de stad Tiel ligt een document, een oude kroniek uit de 15de en 16de eeuw. De Tielse kroniek. Na de vertaling in 1978 vanuit het Latijns naar het moderne Nederlands kan iedereen kennis nemen van de inhoud van dit unieke document. Beschrijvingen uit eerste hand van stormvloeden, epidemieën, (stads)branden, dijkdoorbraken en andere zaken maken dat de kroniek soms leest als een spannend boek.
Hoewel veel van de gebeurtenissen gesitueerd zijn in de omgeving van de dorpen Tiel en IJzendoorn aan de rivier de Waal, moeten de bewoners van de dorpen rond De Biesbosch regelmatig hetzelfde hebben doorstaan.
In een vijftal artikelen zullen we aan de hand van de kroniek trachten u een beeld te geven van de strijd tegen de elementen die de 16de-eeuwse 'riviermensen' bijna dagelijks bezig hield. In dit derde deel meer over de auteur van de kroniek.

Zie ook de delen: 1) Hoe het begon.
 2) De kroniek.

De Tielse kroniek (deel 3: de auteur)
Een geschiedenis van de lage landen van de volksverhuizingen tot het midden van de vijftiende eeuw met een vervolg over de jaren 1552 - 1566.

De auteur
Ondanks het feit dat een paar historici zich hebben laten verlokken tot uitspraken over de mogelijke auteur (Willem van Wije en de heer van IJzendoorn) is nog steeds niet vastgesteld wie de auteur van de Tielse kroniek is.
Wat weten we dan wel over hem? Tussen de regels door kunnen we wat over hem te weten komen. In 1425 werd zijn huis in Tiel door brand verwoest waarbij hij verteld dat hij nog jong was en een half jaar getrouwd. Later blijkt hij in IJzendoorn te wonen en persoonlijk aanwezig op de Waaldijk bij een dijkdoorbraak.

In december 1437 stond hij tezamen met de dorpelingen van IJzendoorn op de Waaldijk toen die dreigde door te breken door een ijsdam. Hij beschrijft hoe hij met bevroren kleren tot aan zijn knieën in het water stond.
Weer later, rond 14 januari 1438 was hij getuigen van een gebeurtenis in Ooij.
De Waaldijk was tussen Tiel en IJzendoorn op 7 plaatsen doorgebroken. Een echtpaar was achtergebleven op een geïsoleerd dijkvak. Hij wilde opstappen in de boot die uitvoer om het echtpaar te redden maar de anderen zeiden hem dat hij beter naar huis kon gaan om op zijn pennenveren te letten. Dit gegeven kan duiden op een functie als klerk, rentmeester of schoolmeester.

20 Februari 1799. Gezicht van de bezetting van het ijs tegen den dijk.
Omkruiing van het steenen wachthuis buiten de Waterpoort te Grokum. Cornelis de Jonker 1799.
Copyright Atlas van Stolk

De auteur moet omstreeks 1400 geboren zijn, in 1425 getrouwd en een tijdlang woonachtig in Tiel. In 1437 duikt hij op in Ijzendoorn.
De auteur heeft relatief veel aandacht geschonken aan waterstaatkundige zaken waarmee enkele historici het vermoeden hebben dat de auteur dijkgraaf, heemraad of ambtman is geweest. Verder valt op dat hij zich beperkte tot de spectaculaire en dramatische kanten van watersnoden wat dan weer in tegenspraak kan zijn met het voorgaande.

De auteur moet toegang hebben gehad tot een goed uitgeruste bibliotheek. Ook moet hij bekend zijn geweest met het 'vak' kroniekschrijven en moet goede contacten hebben gehad met het 'Utrechtse' gezien het Utrechtse 'accent' wat in de kroniek doorklinkt; destijds een cultureel en geestelijk bolwerk. Verder valt zijn bijzondere belangstelling voor het intellectuele leven, geestelijke orden en internationale, lokale en historische actualiteiten op. Deze combinatie is een unicum in het kroniekschrijversland.
De lokale Tielse- en Betuwse informatie en dan met name de bijzonderheden over de watersnoodrampen hebben de Chonicon bekend gemaakt.

Een schrijver en kopiist aan de arbeidIn 1449 stopt de Chronicon Tielense echter abrupt. Waarom is onduidelijk. Is de anonieme auteur overleden, ziek geworden of zijn er andere oorzaken? Opvallend is het ontbreken van de laatste bladen van het zesde boek. Wat is er met deze laatste bladen gebeurt. Er vanuit gaande dat ze beschreven zijn geweest hadden ze misschien licht kunnen werpen op de identiteit van de auteur.
Hoe dan ook, met de overlevering van de verhalen in de 'Chronicon Tielense' krijgen we een inkijkje in het leven van mensen rond de jaren 1421.
De periode waarin het Bergse veld en de latere Biesbosch ontstond. Anoniem of niet, wij zijn de auteur dankbaar voor de 'pareltjes' aan teksten die verhalen over de vaak moeilijke omstandigheden van de 'riviermensen' die langs de dijken van de grote rivieren leefden.

De volgende keer gaan we 'verhalen' uit de kroniek.


Tekst: Henk van de Graaf
Bronnen: De Tielse kroniek, Jan Kuys, Leontien de Leeuw, Valentijn Paquay en Remi van Schaik, Uitgeverij Verloren, 1983.
Afbeeldingen: Copyright Atlas van Stolk

Terug naar inhoudsopgave

Niets uit deze pagina mag worden gepubliceerd zonder toestemming van de auteur(s).
Ongevraagd gebruik van andermans beeldmateriaal is strafbaar.
2006 © Biesbosch.nu