Terug naar inhoudsopgave

Gezwam over zwammen
             Jacques van der Neut
                   foto's John van den Heuvel

Inééns staan ze er. Paddestoelen! Op de meest vreemde plekken kom je ze tegen. Tussen de straatstenen. In een weiland of gazon. Op mesthopen en houtsnippers. In koeienvlaaien. Boomstronken zijn ook favoriete groeiplaatsen.

Sinistere sfeer
Bij het lezen van antiquariaat natuurboeken merk je dat er rond paddestoelen en zwammen een sinistere sfeer hangt. Zoiets als hekserij of tovenarij. In sprookjesboeken dartelen elfen en bebaarde kabouters steevast rond rood met wit gestippelde paddestoelen. Paddestoelen horen bij sprookjes en sprookjes horen bij paddestoelen.
Zo groeien die dingen niet alleen maar in de herfst.
Zadelzwam, voorjaarssatijnzwam en morielje doen dat in mei en juni.

Het fluweelpootje is daarentegen een soort die zelfs niet terugdeinst voor vorst en een weelderig pak sneeuw. Over het onderscheid tussen eetbare- en giftige soorten gaan ook de vreemdste verhalen. Giftige soorten zouden bij breuk bijvoorbeeld verkleuren, kleven, een bittere smaak en een onaangename meelgeur hebben. Zelfs de aanblik van een dodelijk giftige soort zou al voldoende zijn om levenloos ter aarde te storten. Gezwam over zwammen. Het spreekt voor zich dat je een echte kenner (mycoloog) moet zijn, om al die soorten goed uit elkaar te kunnen houden.

Dodelijk giftig
Er zijn tenslotte meer dan 100.000 soorten waarvan sommige dodelijk giftig zijn zoals de groene knolamaniet. Andere soorten beschikken over opvallende kleuren, denk maar eens aan de oranje bekerzwam, de zwavelzwam, de vliegenzwam of de rode koolzwam. Paddestoelen missen chlorofyl (bladgroen). Bladgroen stelt hogere planten (en algen) in staat om onder invloed van het zonlicht, uit anorganische stoffen, die in de lucht en bodem aanwezig zijn, organische verbindingen te maken en deze voor hun voeding te gebruiken. De voedselvoorziening van paddestoelen gaat echter anders. Zij kunnen dat doen ten koste van een ander (parasiet) of door zich als afvalplant (saprofiet) te voeden met rottend, plantaardig- of dierlijk materiaal. Een fijn vertakt, ondergronds netwerk van meestal witte draden zorgt voor de opname van voedingsstoffen. Zo’n netwerk noemen de kenners het mycelium of zwamvlok. Paddestoelen en zwammen planten zich voort door het vormen van sporen.

Bij de ‘plaatjeszwammen’, soorten met onder de hoed gerangschikte plaatjes of lamellen, ontwikkelen de sporen zich aan de top van knotsjes. Er zijn echter ook paddestoelen, die helemaal geen plaatjes hebben zoals de boleten. De ontwikkeling van sporen gebeurt in dit geval in buisjes.

Schimmelkazen
Het valt niet mee om eens rustig onder zo’n hoed te kruipen. Een klein, opvouwbaar spiegeltje is hierbij een handig hulpmiddel. Tijdens een wandeling in een bos of park kun je hiermee gemakkelijk de onderkant van de hoed bestuderen.

Behalve de kleur en vorm is de grootte van diverse soorten ook zeer uiteenlopend. Grote parasolzwam, reuzenzwam en zadelzwam hebben soms een doorsnee van vijftig tot zestig centimeter. Genoemde soorten zie je dus niet zo snel over het hoofd. De meeste blijven echter klein. Met het blote oog zijn ze misschien niet altijd even snel zichtbaar, maar onbelangrijk zijn deze minuscule soorten zeker niet. Ze helpen ons zelfs bij de voedselvoorziening. Wat zijn wij immers zonder al die voortreffelijke schimmelkazen als Gorgonzola, Roquefort en Camembert. Nee, die piepkleine soorten hebben hun sporen al dik verdiend…

Terug naar inhoudsopgave