Biesbosch.nu

Magazine winter 2011

Foto Ab. H. Baas. (copyright de Vlinderstichting).
 

Terug naar inhoudsopgave

Vlindervleugels
Ab H. Baas


Foto Ab H. Baas (Copyrights De Vlinderstichting).
Het 'tapijtje' van de nachtvlinder Saturnia pavonia spat werkelijk van het scherm.
Foto Ab H. Baas (Copyrights De Vlinderstichting).
 

 

Wat is een vlinder (I)
Een insect is gekarakteriseerd door het hebben in de volwassen fase van zes poten, een paar voelsprieten, een geleed lichaam bestaand uit een kop, borststuk en een achterlijf. Onderscheid wordt gemaakt tussen insecten met een volledige en een onvolledige gedaante verwisseling.
Vlinders zijn insecten met een volledige gedaante verwisseling of metamorfose. De levensfasen zijn ei, rups, pop en imago. Bij de insecten met een onvolledige gedaante wisseling komt de larve, voor rups en pop in de plaats. De larve lijkt daarbij niet of niet geheel op het volwassen insect.
Een vlinder heeft vier vleugels, een stel voorvleugels en een stel achtervleugels. Deze geven door het patroon van de aderen en de kleuren van de schubben de schoonheid aan de vlinder.

Foto Ab H. Baas (Copyrights De Vlinderstichting).

Koninginnenpage net uit de pop

 Foto Ab H. Baas (Copyrights De Vlinderstichting).

Bij vlinders legt het vrouwtje een ei, waaruit een rups komt. Deze rups is de groeifase van de vlinder. Omdat de huid van de rups niet mee kan groeien wordt een aantal malen, meestal drie keer de huid afgeworpen en vervangen door een ruimer jasje. Aan het eind van de rupsfase gaat de rups zich verpoppen. De huid verhard en veranderd in een cocon, de pop.
In deze pop gaat zich iets bijzonders voordoen.

Eitje van de Koninginnenpage

De rups lost op in een geleiachtige vloeistof waarin de cellen zich gaan heroriënteren en groeperen totdat wat het imago moet worden. Aan het eind van dit proces komt het volkomen van gedaante veranderde volwassen insect, het imago, te voorschijn.
Het imago groeit niet meer en behoeft alleen voedsel tot zich te nemen om als brandstof te dienen om te kunnen vliegen en het opbouwen van een vet voorraad door de vlinders die overwinteren.

Foto Ab H. Baas (Copyrights De Vlinderstichting).

Rups van de Koninginnenpage

De vrouwtjes nemen ook in vele gevallen voedsel op nodig voor het rijpen van de eitjes alvorens ze gelegd kunnen worden. Daarmee raken we de kern van het vlinderleven. De imagofase is de voortplantingsfase. Tijdens de paring ontvangt het vrouwtje het sperma van het mannetje in een speciaal zakje in haar achterlijf. Tijdens het leggen passeren de eitjes dat voorraadreservoir waarbij ze bevrucht worden. De voorraad is voldoende voor alle eitjes die zij produceert tijdens haar leven. Dat kunnen er afhankelijk van de soort enkele tientallen tot duizend zijn. Het leggen gebeurd regelmatig over haar leven verspreid.


Foto Ab H. Baas (Copyrights De Vlinderstichting).

Kleine parelmoervlinder waarbij de verschillende onderdelen van de kop goed zichtbaar zijn.
Foto Ab H. Baas (Copyrights De Vlinderstichting).
 

Om nu terug te keren naar de opbouw van de volwassen vlinder het volgende. De kop bevat een paar facetogen, de voelsprieten, en de palpen waartussen de roltong zit. Aan het borststuk zitten aan de onderzijde de drie paar poten, waarvan de voorste twee soms zijn veranderd in hulpinstrumenten voor het ondermeer reinigen van de monddelen.
Voorts zijn aan de bovenzijde van het borststuk de vleugels bevestigd aan vliegspieren die een groot deel van het borststuk opeisen. Het achterlichaam bevat het spijsverteringskanaal, de opening voor de afvoer van fecaliën en de in- en uitwendige genitaliën.

Zuurstof wordt in het vlinderlichaam opgenomen door ademingsbuizen die achter openingen in de huid zitten. De voelsprieten zijn voorzien van sensoren die trillingen kunnen waarnemen. Bij de mannetjes zijn ze voorzien van reukorganen teneinde vrouwtjes te kunnen opsporen. Daarnaast hebben deze voelsprieten een evenwichtsfunctie.

Foto Ab H. Baas (Copyrights De Vlinderstichting).

De poten van de vrouwtjes zijn vaak voorzien van smaaksensoren die de etherische oliën kunnen proeven van planten ter selectie van de juiste waardplant voor het afzetten van de eitjes.
Die selectie is uiterst belangrijk omdat de rups alleen van die plant kan eten.

Dagvlinders kunnen elkaar overdag op zicht vinden. De mannetjes van dagvlinders beschikken vaak over geurplekken op de vleugels ter stimulering van de paringsbereidheid van het vrouwtje. Veelal beschikt het vrouwtje van een nachtvlinder over reukklieren die alleen maar actief zijn wanneer zij onbevrucht is. Interessant is dat er nachtvlindersoorten zijn waarvan de vrouwtjes geen vleugels hebben of slechts beschikken over zeer matig ontwikkelde vleugels en dus niet kunnen vliegen.

Groot Dikkop, mannetje. Hier zijn goed de geurschubben aan de bovenzijde van de voorvleugel te zien.

Deze vrouwtjes wachten rustig af tot ze door een mannetje gevonden worden.
Een nachtvlindermannetjes kan dankzij het uitstekende reukorgaan in zijn voelsprieten, tot op grote afstand een vrouwtje waarnemen. Dat reukorgaan is bij bepaalde soorten zo gevoelig en selectief dat hij de aanwezigheid van een vrouwtje van zijn soort in richting tot op een afstand van een kilometer, of meer, vast kan stellen.

Wordt vervolgd...


Gammavlinder. Foto Ab. H. Baas, copyrights De Vlinderstichting.
 

Gammavlinder. Een zeer actieve, overdag vliegende 'nachtvlinder' die ook wel pistooltje wordt genoemd vanwege de tekening op de vleugel.
 Foto Ab H. Baas (Copyrights De Vlinderstichting).
 

©Tekst en foto's Ab H. Baas (Copyrights De Vlinderstichting).
Reageer op dit artikel

Terug naar inhoudsopgave

Niets uit deze pagina mag worden gepubliceerd zonder toestemming van de auteur(s).
Ongevraagd gebruik van andermans beeldmateriaal is strafbaar.
2011 © Biesbosch.nu