Biesbosch.nu

Magazine maart/april 2009

Terug naar inhoudsopgave

Fort Steurgat aan de rand van de Biesbosch is het laatste fort van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Een niet zo bekende episode uit de geschiedenis van dat fort is de tijd dat het dienst doet als interneringskamp direct na WO II. Van 10 juli 1945 t/m 1 augustus 1947 doet het als zodanig dienst, er is plaats voor 200 gevangenen.

Naast fort Steurgat worden ook de forten Bakkerskil, Altena en Giessen gebruikt als interneringskampen voor NSB’ers en andere foute Nederlanders. De leiding van de kampen is in handen van kampcommandant D.J. Blom sr. Hij is fortwachter op Bakkerskil en Steurgat sinds 1931. 

Het leven in de forten is voor de gevangenen een hel. Er zou zelfs NSB burgemeester uit de Langstraat zodanig zijn mishandeld dat hij is overleden op fort Steurgat (Historische Reeks deel 10). De gevangenen worden mishandeld en krijgen slecht te eten. Overdag werken de gevangenen onder bewaking op het land bij boeren in de Biesbosch.

In 1946 wordt onderzoek ingesteld naar de vermeende misstanden op fort Steurgat en fort Bakkerskil, met name over de voedselverdeling. Bij een controle blijkt dat er te weinig suiker en boter is. Nog een misstand die ontdekt wordt bij de controle is de geringe hoeveelheid voedsel die soms verstrekt wordt aan de ziekenboeg op fort Steurgat. Terwijl er maximaal 68 kg boter mag worden verstrekt, is dit in werkelijkheid slechts vijf kg.

Over de behandeling van de gevangenen wordt een rapport geschreven door sociaal werker J. Spoorenberg. Hij bezoekt samen met Van Asperen op 3 december 1946 fort Altena en fort Steurgat. Op fort Steurgat worden 140 mensen gevangen gehouden, daar liggen vijftien mensen in bed omdat ze geen kleding hebben.
Ook noemt Spoorenberg de stemming er ‘allergevaarlijkst, als wilde dieren in een kooi’.  Er zitten veel jongens uit Amsterdam en Rotterdam. Ze werken de hele dag in de klei, komen ’s avonds doornat en stijf van de klei terug op het fort en proberen dan ’s nachts hun kleding te drogen. Hij noemt de onderkomens dan ook varkensstallen.

Het meest geschokt is Spoorenberg echter van de ziekenzaal op fort Steurgat, hij noemt de stemming hopeloos. Hier worden de zieken van alle forten in de regio verpleegd. De zaal van tien bij vier meter heeft twintig bedden. Tijdens zijn bezoek zijn er twaalf zieken uit de drie kampen. Er is geen stoel, tafel, medicijnen of stromend water. Het toilet is buiten. Één van de patiënten heeft een maagzweer en krijgt van de dorpsdokter yoghurt voorgeschreven. Een nierpatiënt moet melk drinken. Zij krijgen echter net als de anderen rode kool stamp voorgeschoteld. Zelfs de ziekenbroeders zijn totaal onverschillig. ‘Wanneer u deze ziekenafdeling liet verfilmen en er Buchenwald als titel bijzette, zou iedereen het voor waar nemen’, zo schrijft hij in zijn rapport. ‘Fort Giessen hebben we niet meer bezocht, we waren sprakeloos.’

Een bewaker op o.a. fort Steurgat is Maarten van Pelt (1907-1997). Hij vertelt vlak voor zijn dood over met name de misstanden op fort Steurgat (De oorlog leeft voort van Geke van de Merwe-Wouters). Zijn dochter Gerrie van de Werken-van Pelt vertelt dat haar vader nooit over zijn werk sprak. Wel heeft ze na al die jaren nog altijd een schilderijtje dat werd gemaakt door een gevangene op fort Steurgat. In het lijstje zitten in een klavertje drie de fotootjes van Gerrie, haar zus Hennie en broer Henk. Daaronder staat compleet met een notenschrift een slaapliedje.

Slaap nu, slaap nu lieve blonde kleine
Zacht bewogen door je moedershand
Milde stilte, licht en reine
Voert j’op vleug’len naar het droomenland

Slaap nu, slaap nu in haar zachte roze
Nog omweeft’je liefdes ijle kleed
Blanke lelie, schoonste roze
Ongeschonden door des levensleed 

Het complete verhaal over de forten in het Land van Heusden en Altena als interneringskamp is gepubliceerd in Historische Reeks deel 17;  www.historischereeks.nl

Hannie Visser - Kieboom
Reageer op dit artikel

	Biesbosch.nu in samenwerking met:
	De vereniging werkt aan onderzoek en behoud van historisch erfgoed en het bevorderen van belangstelling voor historische onderwerpen. www.historiewerkendam.nl

Terug naar inhoudsopgave