De
ontmanteling van de boerderij
Steenen Muur
Hannie Visser-Kieboom
 Over
de ontpoldering van de Noordwaard in de Biesbosch is al veel
geschreven. Van emotioneel tot rationeel. Om droge voeten te houden
elders wordt hier kostbaar boerenland opgeofferd, inclusief
historisch erfgoed. In deze nieuwsbrief schreven we al eerder over
het één voor één verdwijnen van de boerderijen van het Kroondomein
in de Biesbosch.
In deze aflevering een relaas van de
teloorgang van de boerderij op polder Steenen Muur aan de Nerzienweg.
Een boerderij die al eerder rampen overleefde, zoals een brand in
1912 en later nog eens in 1938. Zelfs de watersnoodramp ging aan
haar niet voorbij, maar de boerderij doorstond alle stormen. Het
complex bestond niet alleen uit een boerderij, maar omvatte ook
grote boerenschuren, een bijzondere aardappelopslagplaats en zelfs
een rijtje arbeiderswoningen.
|
.JPG) |
|
Sloop
aardappel-opslagplaats. |
Inmiddels zijn de
aardappel-opslagplaats en één grote boerenschuur gesloopt. En in de
voorbij week is begonnen met de sloop van het rijtje
arbeiderswoningen.
Zoekend in het digitale krantenarchief
van de Koninklijke bibliotheek
http://kranten.delpher.nl dateert het oudste bericht van
Steenenmuur uit 1851. Er is dan sprake van een eendenkooi nabij
Steenenmuur. Of in die tijd al een woonhuis op die plek staat, wordt
uit dat bericht niet duidelijk. Overigens zou de naam Steenenmuur
verwijzen naar een oude muur die ooit in de nabijheid is gevonden.
Het zou gaan om een muur van het klooster Eemsteijn, dat bij de Sint
Elisabethsvloed in 1421 in de golven is verdwenen (wikipedia).
L’historie c’est repete met de ontpoldering van de Noordwaard,
opnieuw wijkt bebouwing voor het water.
In mei 1912 slaat het noodlot toe op de
boerderij van polder Steenenmuur. Door blikseminslag brandt de
schuur met een hooimijt geheel af. In een ander krantenbericht is
nog sprake van 120 houtschelven die eveneens in vlammen opgaan.
Bewoner van de boerderij is dan J. de Rover. Of de schuur snel
herbouwd is en/of het woonhuis schade leed wordt niet vermeld. Maar
in 1917 wordt een woonhuis met graanschuur gebouwd op de polder, de
laagste inschrijver is P. Verdoorn uit De Werken voor een bedrag van
f 48.730,-.
 In
de jaren dertig is de boerderij op Steenenmuur uitgegroeid tot een
modern landbouwbedrijf. Tijdens de ledenvergadering van de
Noord-Brabantse maatschappij van landbouw in juli 1936 wordt de
boerderij bezocht tijdens een excursie. Bedrijfsleider is dan G.P.
Kistemaker. In het verslag van de excursie wordt gesproken over
‘enorme bedrijfsgebouwen en moderne stallen’. Ruim twee jaar later,
25 november 1938 slaat opnieuw het noodlot toe en gaat bij een felle
brand de grote landbouwschuur en de complete oogst verloren. Ook één
van de zes arbeiderswoningen, bewoont door de familie Groeneveld,
wordt door brand verwoest.
Nog is het leed niet geleden, in maart 1939 woedt opnieuw brand in
de boerderij, als bewoner wordt dan de heer Mulder genoemd. Bij die
brand wordt de schoolbus verwoest.
De schoolbus werd gebruikt om de kinderen van de arbeiders op de
boerderij naar school te brengen in Werkendam.
|
 |
|
De schoolbus
voor de kinderen van de arbeiders. |
 In
het boek van ‘Boerenland naar doorstroomgebied’ van Cees de Gast
komen Bets van Vuuren-Groen en haar zoon Jan aan het woord. Jan
wordt geboren in een vroegere arbeiderskeet bij boerderij
Steenenmuur aan de Nerzienweg. Moeder Bets verhuisde in 1928 naar
één van de arbeidershuisjes bij de boerderij omdat haar vader Wout
in dienst komt bij de familie Van der Vorm. ‘Daar werkten in de
jaren dertig ca. vijftien vaste arbeiders en in het hoogseizoen
kwamen daar soms wel 60 of 70 losse arbeiders bij’. Bij de boerderij
hoort 200 ha. landbouwgrond. In 1940 gaat Bets als jong meisje in de
huishouding werken op Steenenmuur.
In 1951 geeft ze haar jawoord aan Aart
van Vuuren. Ze beleeft zo zowel de oorlog als de watersnoodramp op
de polder. Zoon Jan van Vuuren treedt in de voetsporen van zijn
vader en komt in 1967 op de boerderij werken, samen met nog 25
arbeiders. In 1986 wordt de boerderij door de familie Van der Vorm
verkocht aan de familie Vonk Noordergraaf en is Jan van Vuuren de
laatste knecht. Hij blijft nog tot 2001 in dienst op de boerderij.
Als begin 21e eeuw de
plannen voor de ontpoldering vastere vormen krijgen, wordt ook de
boerderij Steenenmuur en zijn polders bij de plannenmakerij
betrokken. Delen van het complex liggen te laag om te behouden. In
2009 stelt de Werkendamse monumentencommissie nog een lijst met
negen bijzondere objecten op die behouden moeten blijven. Daaronder
de rij arbeiderswoningen aan de Nerzienweg en de aardappelschuur bij
de boerderij. In de Tweede Wereld oorlog werden de eerste
arbeiderswoningen gebombardeerd. Na de oorlog zijn ze herbouwd. Bij
die herbouw is ook een herdenkingssteen geplaatst met het jaartal
1948, ook bij herbouwde boerderijen werden herdenkingsstenen
geplaatst.. En nu 66 jaar later worden de arbeiderswoningen opnieuw
gesloopt. Ondanks
de brief die het Werkendamse college stuurde naar de raad in
2009, nam zij geen initiatief tot behoud.
|
.JPG) |
|
Sloop van de
arbeidershuisjes aan de Steenen Muur.
|
|
 |
|
Sloop schuur
Steenen Muur. |
De twee grote
landbouwschuren kunnen aanvankelijk wel behouden blijven. De grote
kelder van één van de grote schuren zou worden volgestort met beton,
maar na bouwkundig onderzoek blijkt dat de bouwtechnische staat
onvoldoende is. Zodat najaar 2013 alsnog sloop volgt.
Hannie Visser - Kieboom
Reageer op dit artikel
 |
Biesbosch.nu in
samenwerking met: |
 |
|
De
vereniging werkt aan onderzoek en behoud van historisch
erfgoed en het bevorderen van belangstelling voor
historische onderwerpen.
www.historiewerkendam.nl |
|
