Het
water de baas
Hannie Visser-Kieboom
In het prachtige boek ‘het water de
baas’ wordt uitgebreid geschreven over de onmisbaarheid van gemalen
om ons land droog en bewoonbaar te houden. Ook in de Biesbosch
spelen die gemalen een belangrijke rol. In het kader van ruimte voor
de rivier verdween al eerder het gemaal Rijnoord. Maar straks komen
er veel voor terug, gemalen vaak met mooie namen zoals poldergemaal
De Kroon aan de Boomgatweg; poldergemaal Steenen Huisje aan de
Bandijk; poldergemaal Vogelenzang aan de Bevertweg; poldergemaal
Binnen Kievitswaard aan de Bandijk; poldergemaal Trafostation aan de
Lijnoorden; poldergemaal De Zalm West aan de Lijnoorden;
poldergemaal Diepgat aan de NOP Dijk; poldergemaal Steenenmuur aan
de Bevertweg; poldergemaal Middelste Kievitswaard aan de Kroonweg;
poldergemaal Kooike aan de Nerzienweg; poldergemaal De Kleine Zalm
aan de Reugtweg; poldergemaal De Kleine Hof aan de Deeneplaatweg;
poldergemaal Happen Hennip / Achterste Kievitswaard aan de
Witboomkil; poldergemaal De Zalm Oost aan de Reugtweg; poldergemaal
Dijkring 23 aan het Steurgat en poldergemaal Catharinapolder aan de
Deeneplaatweg.
 |
|
Overzicht
pompgemalen. ©
kaartje Archiefkring Hank |
Het verdwenen gemaal Rijnoord werd
gebouwd in begin jaren zestig van de twintigste eeuw vanwege de
ruilverkaveling. Gelijktijdig met de identieke gemalen Bevert,
Oostkil en Bruine Kil. Bij het gemaal Oostkil (in de Oostwaard)
staat ook nog een restant van een pompgemaaltje uit 1902.
Bij het graven van de Bergsche Maas in 1894 moest de afwatering van
de Biesboschpolders rond Hank anders geregeld worden. Bemaling door
windmolens was in die tijd nog gebruikelijk. Voor Hank bedachten
knappe koppen een revolutionair plan om een elektriciteitscentrale
te bouwen. De op kolen gestookte centrale leverde de elektriciteit
voor de 21 pompgemaaltjes. Er werd geen elektriciteit aan
particulieren geleverd.
 |
|
Gemaal
Oostkil nr. 7. Dit is het huidige gemaal. Het inmiddels
verdwenen gemaal Rijnoord was een zelfde soort gemaal. Op de
achtergrond het vervallen gebouwtje van het pompgemaal nr.
18 (zie inzet).
© foto's Historische Vereniging Werkendam. |
 Aan
de Vierbansche Boezem in Hank werd de centrale gebouwd met een
vermogen van 2 x 130 kw. En zo kreeg Hank reeds in 1902 een
elektriciteitscentrale, de oudste van Brabant. Pompstation 2, 3, 11
en 18 staan er nog. De rest is met de komst van andere bemalingen
verdwenen.
Pompstation nr. 14, 15, 16, 19, 20, 21, 22 en 23 zijn met de aanleg
van de Aakvlaai verdwenen. Nr. 9 en 17 zijn nooit gebouwd, omdat de
polder eigenaren de rijksbijdrage te laag vonden.
In pompstation nr. 10 heeft in 1944 tijdens de oorlog een geheime
zender de verbinding met het bevrijde zuiden in stand gehouden. De
totale kosten van 21 stations, een centrale en het leidingnet waren
in 1902: f 420.810, 67 cent.
Hannie Visser - Kieboom
Reageer op dit artikel
 |
Biesbosch.nu in
samenwerking met: |
 |
|
De
vereniging werkt aan onderzoek en behoud van historisch
erfgoed en het bevorderen van belangstelling voor
historische onderwerpen.
www.historiewerkendam.nl |
|
